Tuyến lệ là một tuyến ngoại tiết có vài trò vô cùng quan trọng nó tiết ra một dung dịch nước phức hợp giàu kháng thể, các yếu tố tăng trưởng lên bề mặt mắt để bảo vệ giác mạc khỏi khô, nhiễm trùng và mạch máu đồng thời thúc đẩy quá trình lành vết thương và trong suốt. Hãy cùng bệnh viện mắt Việt Nhật tìm hiểu kỹ hơn về tuyến lệ qua bài viết dưới đây.
Nội dung
Tuyến lệ là gì? Cấu tạo của tuyến lệ
Tuyến lệ là tuyến ngoại tiết bao gồm các tiểu thùy – được hình thành bởi nhiều acini. Các acini chứa các tế bào huyết thanh và tạo ra một chất tiết huyết thanh dạng nước (dịch lệ). Dịch lệ này thường được gọi là nước mắt.
Tuyến lệ chính nằm ở vị trí thượng tầng trong quỹ đạo bên trong hố lệ của xương trán. Nhìn chung, tuyến là một cấu trúc màu xám hồng bao gồm các tiểu thùy nhỏ xen kẽ với các phân chia mô liên kết. Nó có thể được chia thành hai phần chính sau đây:
- Tuyến lệ chính: Lớn hơn và nằm ở lề bên của cơ nâng mi, chịu trách nhiệm về phản xạ chảy nước mắt.
- Tuyến lệ phụ: Nhỏ hơn và nằm dọc theo bề mặt bên trong của mí mắt, cung cấp sự tiết nước mắt cơ bản.
Tuyến lệ dài trung bình khoảng 20 mm và rộng 12 mm với tuyến lệ chính và tuyến lệ phụ có độ dày lần lượt là 5 mm và 3 mm. Tuyến lệ là tuyến sản xuất nước mắt nằm trên mỗi nhãn cầu. Chúng liên tục cung cấp chất lỏng nước mắt được lau khắp bề mặt mắt của bạn mỗi khi bạn chớp mắt.
>>Xem thêm:
Chức năng của tuyến lệ
Sau đây là 4 chức năng của tuyến lệ:
Tuyến lệ là hàng rào bảo vệ bề mặt mắt
- Tuyến lệ bảo vệ bề mặt mắt khỏi mầm bệnh xâm nhập với một quần thể tế bào huyết tương tiết IgA cục bộ cư trú trong chính tuyến lệ. Trong nước mắt có chứa các globulin miễn dịch khác chống lại các mầm bệnh xâm nhập.
- Ngoài ra, tuyến lệ cũng tiết ra một số vi khuẩn (tức là tiết phospholipase A2, một loại enzym chống tụ cầu hiệu quả) và các chất diệt nấm như lysozyme, peroxidase, pre-albumin đặc hiệu cho nước mắt. Những chất này làm giảm đáng kể tính nhạy cảm của bề mặt mắt do độc tính tế bào đối với mầm bệnh xâm nhập.
- Tuyến lệ cũng có thể là một nguồn bổ sung sản xuất mucin hòa tan, có tác dụng làm sạch các mảnh vụn và giữ chất lỏng trên bề mặt mắt.
Tuyến lệ giúp giữ ẩm cho mắt
- Việc bổ sung một lượng lớn nước mắt từ tuyến lệ giúp giữ ẩm bề mặt mắt, duy trì một thành phần quan trọng của khúc xạ ánh sáng trong giao diện không khí – nước – giác mạc, và pha loãng protein, trong nước mắt để giữ cho chúng được hòa tan.
- Với việc bổ sung lipocalin và lipid từ tuyến meibomian, nước mắt trở thành một dung dịch có độ nhớt cao, sức căng bề mặt thấp, rất quan trọng trong việc ổn định màng nước mắt và sức khỏe của bề mặt mắt.
Như vậy, nước mắt được tiết từ tuyến lệ đóng vai trò làm loãng các chất trong màng nước mắt và duy trì một giao diện quan trọng đối với thị lực bình thường.
Tuyến lệ cần thiết cho sự tăng trưởng và duy trì mô vật chủ
Tuyến lệ cũng chịu trách nhiệm sản xuất một số protein và các sản phẩm khác cần thiết cho sự tăng trưởng và duy trì mô vật chủ được tìm thấy trong màng nước mắt. Một số loại protein này là yếu tố tăng trưởng. Chúng bao gồm biểu bì, nguyên bào sợi, tế bào gan, tế bào sừng và yếu tố tăng trưởng biến đổi- β .
Những yếu tố này thúc đẩy sự tăng sinh và di chuyển của các tế bào biểu mô sau khi bề mặt giác mạc bị phá vỡ và duy trì giác mạc vô mạch cần thiết cho sự trong suốt của mô.
Tuyến lệ cũng cấp vitamin A cho mắt
Retinol, một dẫn xuất của vitamin A, cũng được tiết ra bởi tuyến lệ. Retinol cần thiết để duy trì các tế bào cốc trong kết mạc và kiểm soát sự bong tróc biểu mô giác mạc, sừng hóa và chuyển sản.
Tóm lại, tuyến lệ tiết ra một dung dịch nước phức hợp giàu kháng thể, các yếu tố tăng trưởng lên bề mặt mắt để bảo vệ giác mạc khỏi khô, nhiễm trùng và mạch máu đồng thời thúc đẩy quá trình lành vết thương và trong suốt.
Tuyến lệ hoạt động như thế nào?
Khi bề mặt mắt bị kích thích sẽ kích hoạt sản xuất nước mắt từ tuyến lệ chính (phản xạ chảy nước mắt). Dây thần kinh tuyến lệ là một nhánh cảm giác của dây thần kinh sinh ba nhãn khoa, cung cấp đường dẫn truyền cảm giác (hướng tâm). Vai trò của hệ thần kinh giao cảm được cho là kích thích tiết nước mắt cơ bản.
Dịch lệ do tuyến tiết ra được tiết vào các ống bài tiết, đổ vào lỗ kết mạc trên. Chất lỏng sau đó được lan truyền’trên giác mạc bằng quá trình chớp mắt. Sau đó dịch lệ tích tụ lại trong hồ nước mắt – nằm ở thể mi giữa của mắt. Từ đây, nó thoát vào túi lệ qua một loạt kênh rạch.
Túi lệ là phần cuối bị giãn ra của ống tuyến lệ , và nằm trong một rãnh được hình thành bởi xương tuyến lệ và quá trình phía trước của hàm trên. Dịch tuyến lệ chảy xuống ống lệ mũi và đổ vào phần thịt dưới của hốc mũi.
Các bệnh tuyến lệ thường gặp
Sự suy giảm chức năng của tuyến lệ có thể do viêm, lão hóa, bức xạ hoặc nhiễm trùng.
Viêm tuyến lệ
Bệnh khô mắt do viêm tuyến lệ, điều này càng trở nên trầm trọng hơn do nồng độ tương đối cao của các protein trong nước mắt gây ra quá trình apoptosis của biểu mô bề mặt và một chu kỳ luẩn quẩn, tự kéo dài làm tăng biểu hiện của các cytokine tiền viêm từ bề mặt mắt. Tình trạng tiền viêm tuyến lệ càng làm cho tình trạng khô mắt trở nên trầm trọng hơn do dẫn đến quá trình apoptosis và giảm sản xuất mucin từ các tế bào kết mạc kết mạc.
Các triệu chứng của viêm tuyến lệ bao gồm:
- Khó chịu ở vùng tuyến lệ
- Khô mắt
- Tiết dịch quá nhiều hoặc chảy nước mắt
- Viêm phần ngoài của nắp trên
- Teo và đỏ của phần bên ngoài của nắp trên
- Viêm các hạch bạch huyết trước tai
- Đau ở vùng bị viêm
Sưng tuyến lệ
Sưng tuyến lệ có thể là cấp tính hoặc mãn tính. Sưng cấp tính là do nhiễm vi khuẩn hoặc vi rút như quai bị, vi rút Epstein-Barr, lậu cầu và tụ cầu. Sưng mãn tính có thể là do các rối loạn viêm không nhiễm trùng như rối loạn mắt tuyến giáp, bệnh sarcoidosis và u giả quỹ đạo.
Dựa vào kết quả của các xét nghiệm chẩn đoán xác định nguyên nhân gây sưng tuyến lệ. Tùy thuộc vào nguyên nhân gây sưng mà điều trị tình trạng. Nếu nguyên nhân là do virus chẳng hạn như quai bị, bác sĩ sẽ chỉ định cho bạn nghỉ ngơi và chườm ấm. Nếu nguyên nhân là do bệnh cơ bản nghiêm trọng hơn, bệnh này sẽ được điều trị đầu tiên.
Bệnh tắc tuyến lệ là gì?
Bệnh tắc tuyến lệ xảy ra khi hệ thống dẫn lưu nước mắt của mắt bị tắc nghẽn một phần hoặc hoàn toàn vì một lý do nào đó. Hệ thống tuyến lệ nhỏ nhưng vô cùng phức tạp và có thể bị tắc nghẽn bất cứ lúc nào. Sự tắc nghẽn này khiến nước mắt không thể lưu thông như bình thường, cũng như không thể bay hơi hoặc tái hấp thu.
Các biểu hiện của tắc tuyến lệ là:
- Chảy nước mắt nhiều
- Đỏ ở tròng trắng của mắt
- Sưng đau ở gần góc trong của mắt
- Mí mắt đóng váng
- Chảy mủ hoặc dịch nhầy
- Mờ mắt, mắt bị kích ứng
Kết quả cuối cùng của nhiều bệnh lý này là do sản xuất không đủ nước mắt và thay đổi độ thẩm thấu và tăng ứng suất thẩm thấu của bề mặt mắt. Điều này dẫn đến tăng tính nhạy cảm của bề mặt mắt.
Như vậy tuyến lệ là một tuyến ngoại tiết vô cùng quan trong đối với đôi mắt của chúng ta. Để có một đôi mắt khỏe mạnh, bệnh viện mắt Việt Nhật khuyên bạn và gia đình nên khám mắt định kỳ, có chế độ sống lành mạnh. Nếu có bất kỳ biểu hiện lạ về mắt thì đến ngay bác sỹ nhãn khoa gần nhất để được khám và chuẩn đoán kịp thời.
